Astronomi biliminde hipergiant terimi, çok büyük bir kütleye, boyuta ve parlaklığa sahip, nadir rastlanan yıldız türlerini tanımlamak için kullanılır.
Yapılan en son araştırmalarda, uzayda muazzam büyüklükteki kırmızı bir hipergiant kütlenin devasa ebatlarda toz bulutu ile kaplanmış olduğu bulundu. Bahse konu kırmızı yıldız kümesi, ‘’VY Canis Majoris’’ olarak adlandırılan bir hipergianttır.
VY Canis Majoris’in büyüklüğünü anlatmak için bilim insanlarının yaptıkları tanımlama şöyledir: ‘’Eğer VY Canis Majoris bizim bulunduğumuz güneş sisteminin tam merkezine yerleştirilirse, merkezden Satürn’e kadar olan bütün gezegenleri kaplar’’. Bu büyüklüğüne uygun olarak da, VY Canis Majoris hipergiant olarak tanımlanmıştır.
Bilim insanları muazzam kırmızı hipergiantın parlaklığını, güneşle karşılaştırdılar. İnceleme sonucu, VY Canis Majoris’in güneşten 300.000 kez daha parlak olduğu bulundu. VY Canis Majoris’in Dünya’ya olan uzaklığı hesaplandığında, yıldızın 200 yıl önce yapılan incelemelerde Great Dog Takım Yıldızında sönük bir yıldız gibi görüldüğü ortaya kondu. Devasa yıldız zaman içinde gittikçe solduğu için, günümüzde çıplak gözle görülmesi mümkün değildir.
Gözlem Hubble Teleskobu İle Yapıldı
Uzay araştırmacıları VY Canis Majoris’i daha yakından gözlemleyebilmek için Hubble teleskobunu kullandılar. Gözlem sonucunda da yıldızda yaşanan kararmanın sebebi anladılar.
VY Canis Majoris en son döneminde, içerden dışarı doğru büyük toz bulutları püskürtmektedir. Klasik bilgiler ışığında, böyle bir oluşumun sonucunda yıldızın bir süpernova halinde patlaması ya da basitçe kendi içine çökerek, kara delik oluşturması beklenir.
Fakat geçtiğimiz yıl Orion Takım Yıldızında yer alan ‘’Betelgeuse’’ önce soldu. Ardından tekrar kendini onardı. Bu oluşum gökbilimcileri çok şaşırttı. Yıldızın sönükleşmesini haftalarca izlediler.
Daha önce Betelgeuse’u takip eden bilim insanları, şimdi VY Canis Major Takım Yıldızını inceliyorlar. Araştırmacılar VY Canis Majoris’de gözlemledikleri son oluşumları, daha önce Betelgeuse ‘de izledikleri oluşumlara çok benzetiyorlar.
VY Canis Majoris’in, Betelgeuse’a oranla çok daha büyük olduğunu saptayan araştırmacılar, bu bilgiye paralel olarak VY Canis Majoris’in sönümlenme süresinin Betelgeuse’den daha uzun olacağını tahmin ediyorlar.
NASA’da Hubble uzay teleskobu ile yapılan çalışmalardan elde edilen yeni bulgular, Betelgeuse’da yaşananların, VY Canis Majoris’te çok daha büyük ölçekte tekrar edeceğine dair ipuçları veriyor.
Betelgeuse İle VY Canis Majoris Karşılaştırılması
Bilim insanları, Betelgeuse’da oluşan dev toz bulutunun, bir gaz çıkışı ile dışarı püskürdüğünü bunun sonucunda da bizim görüş alanımızın bulandığını ileri sürüyor. Aynı oluşum VY Canis Majoris’te de gözlemleniyor. Fakat bu kez olaylar çok daha büyük ölçekte gelişiyor. Daha önce de belirtildiği gibi VY Canis Majoris muazzam kırmızı bir kitle olup, güneşten 300.000 kez daha parlaktır.
Bahse konu yıldız Jüpiter ve Satürn yörüngeleri arasındaki yüz milyonlarca mile uzanabilecek büyüklüktedir. Bilim insanları bu yıldızın bir harika olduğunu ve daha önceden de çok defa dev boyutta püskürtmeler yaşadığını belirtiyor.
Yıldızın çevresinde, Dünya’nın Güneş’e olan uzaklığından binlerce kat daha uzun dev plazma arkları bulunuyor. Bu arklar güneşteki çıkıntılara benzese de, yıldıza bağlı değiller ve yıldızdan uzağa doğru yol alıyorlar.
Daha önce Hubble teleskobu olmadan yapılan çalışmalarda bilim insanları, bu devasa arkların yıldızdan ne zaman fırlatılabileceğini araştırıyordu. Fakat araştırma sonucunda bulunan tarih aralıkları birkaç yüzyıl sapma gösteriyordu. Bazı tarihler ise arkların yıldızdan uzaklaşmasının son 100 ila 200 yıl gibi yakın bir zamanda olacağını işaret ediyordu.
Yakın zamanlarda Hubble teleskobu kullanılarak yapılan son çalışmada, yıldızın hızı ve hareket zamanı daha doğru bir biçimde hesaplanabildi. Bilim insanları VY Canis Majoris’in normal parlaklığının 1/6 oranında azaldığı zaman aralığının 19. Ve 20. yüzyıl arasına tekabül ettiğini düşünüyor.
Betelgeuse’den farklı olarak, VY Canis Majoris çıplak gözle görülemeyecek kadar soluktur. Yıldız geçen zaman içinde parlaklığını çok fazla yitirdiği için, yalnızca özel teleskoplarla görülebilmektedir. Ayrıca bahse konu yıldızın kütlesi de, Betelgeuse’den 1000 kat daha fazladır. Bilim insanları bu özellikleri nedeniyle VY Canis Majoris’i uç bir örnek olarak kabul etmektedirler.
Yıldız Hakkında Son Tahminler
Bilim insanları yıldızın başlangıçta süper sıcak, parlak, mavi ve süper dev bir yıldız olduğunu, kütlesinin ise güneşin 35-40 katı kadar olduğunu düşünüyorlar. Birkaç milyon yıl sonra ise yıldızın çekirdeğinde bulunan hidrojen füzyonu ve yanma hızının değişimi ile birlikte, yıldızın kırmızı devasa bir kütle haline dönüştüğünü tahmin ediyorlar.
Araştırmacılar, geçen zaman içinde VY Canis Majoris’in kütlesinin yarısını kaybettiği görüşündeler. Araştırma ekibinin VY Canis Majoris hakkındaki çalışmaları ve araştırma sonuçları Astronomical Journal dergisinin 2.Şubat. 2021 sayısında yayınlandı.
